De stille kracht achter échte verantwoordelijkheid

In veel organisaties wordt eigenaarschap gezien als iets persoonlijks: een kwestie van motivatie, betrokkenheid of initiatief nemen. Maar wat als eigenaarschap niet alleen over gedrag gaat, maar ook over structuur? Over plek? Over het systeem waarin mensen werken?

Want wanneer verantwoordelijkheid niet helder belegd is, ontstaat er verwarring, frustratie en uiteindelijk: gedoe. Mensen nemen dan verantwoordelijkheid op plekken waar ze formeel niets te zeggen hebben, of haken juist af omdat ze zich niet gezien of gesteund voelen. Niet omdat ze niet willen, maar omdat het systeem het onmogelijk maakt.

Wat is systemisch eigenaarschap?

Systemisch eigenaarschap betekent dat verantwoordelijkheid, mandaat en plek met elkaar in lijn zijn. Mensen kunnen pas echt eigenaarschap nemen als:

• Ze weten wat er van hen verwacht wordt,

• Ze formeel en informeel de ruimte krijgen om dat waar te maken,

• En ze zich gesteund weten door de structuur waarin ze opereren.

Het gaat dus niet alleen om houding of gedrag, maar om een samenspel tussen mens en systeem. Dáár ligt vaak de onzichtbare oorzaak van stroef lopende samenwerking.

Wat zie je als het ontbreekt?

• Een teamleider houdt taken bij zich omdat het team geen richting ervaart.

• Een medewerker neemt initiatief, maar wordt teruggefloten: "dat is jouw rol niet".

• Besluiten worden genomen zonder duidelijkheid over wie uiteindelijk de verantwoordelijkheid draagt.

• HR investeert in leiderschapstrainingen, maar merkt dat het gedrag niet duurzaam verandert.

Kortom: als het schuurt, klopt het systemisch eigenaarschap vaak niet.

Hoe herstel je systemisch eigenaarschap?

1. Breng rollen en verantwoordelijkheden expliciet in kaart

   Gebruik een eenvoudige mapping: wie is verantwoordelijk, wie is betrokken, wie beslist? Doe dit samen met het team.

2. Herken de invloed van de structuur

   Vraag jezelf af: verhindert onze organisatiestructuur mensen om verantwoordelijkheid te nemen? Is het helder wie waarover gaat?

3. Zorg voor duidelijke 'plekken'

   In systemisch werk is plek essentieel. Mensen functioneren het best als ze staan waar ze horen te staan: niet erboven, eronder of erbuiten. Benoem dit expliciet.

4. Laat mandaat en taak in balans zijn

   Geef geen verantwoordelijkheid zonder bevoegdheden. En andersom: geef geen mandaat zonder kaders of richting.

5. Onderzoek patronen bij gedoe

   Als dezelfde discussies blijven terugkomen, zit er waarschijnlijk een systemische kink in de kabel. Kijk dan niet alleen naar het individu, maar naar het systeem.

Systemisch eigenaarschap vraagt geen ingewikkelde modellen, maar scherpe waarneming, moedige gesprekken en het lef om soms juist iets terug te leggen. Want pas als mensen op hun plek staan, kunnen ze verantwoordelijkheid nemen die past én beklijft.

En dat is precies waar duurzame verandering begint.

Wil jij ook systemisch leren kijken of samen met ons aan de slag in jouw organisatie?

Bel ons dan gerust voor een vrijblijvend gesprek. Wij kijken graag met jou mee waar het écht schuurt!

Mireille Kloeze 06-20575443

Liesbeth Remmers 06-24277508