Wat je niet onder ogen ziet blijft sturend

Soms is er in een team weerstand om naar het verleden te kijken. Omdat het voelt als ‘oud zeer’, als gedoe. Maar het erkennen van 'oud zeer' betekent niet dat je erin blijft hangen. Het betekent dat je het systeem losmaakt van datgene waar het onbewust nog aan vastzit. Erkennen is zeggen: “Dit is wat er is gebeurd. Dit is wat het met ons heeft gedaan. En dit is waar we nu staan.” Pas dan is er weer ruimte voor nieuwe stappen.

Zonder dat moment van waarheid, blijft verandering vaak een dun laagje verf over een muur vol scheuren. Met dat moment van het aankijken van het ongemak, hoe ongemakkelijk soms ook, leg je een fundament dat stevig genoeg is om op te bouwen.

Hoe weet je of jouw organisatie iets te erkennen heeft?

Vaak zie je het aan de stiltes. Aan de terughoudendheid. Aan het feit dat mensen zeggen “we gaan ervoor,” maar het gedrag iets anders laat zien.

Of aan de herhaling: patronen die zich steeds opnieuw voordoen, ondanks nieuwe structuren, andere mensen of frisse energie. Een helpende vraag kan dan zijn: Wat weten we eigenlijk allang, maar durven we nog niet echt onder ogen te zien? Of wat leeft/ligt er nog onder het tafelkleed, terwijl we aan de vergadertafel doen alsof het er niet meer is? Juist daar ligt vaak de sleutel. De uitnodiging: is om te kijken zonder oordeel en dat is soms knap ingewikkeld.

Erkennen vraagt geen oordeel, geen analyse, geen oplossing. Terwijl dat vaak onze neiging is. Het willen redden, oplossen zodat we verder kunnen. Erkennen vraagt alleen maar: eerlijk kijken en in verbinding geraken met wat er is, met wat er wás met de mensen die dat ervaren hebben of nog steeds voelen. Daarmee begint iets anders, iets wezenlijks.

Want in de realiteit ligt niet alleen de pijn, maar ook de potentie, de kracht en de verbinding. Het is de waarheid waar je op kunt bouwen

In een organisatie waar we laatst mee werkten, werd met veel energie een nieuw programma gelanceerd. Een programma voor meer samenwerking tussen afdelingen, meer eigenaarschap in de teams, en een cultuur van vertrouwen. Alles klopte: het plan, de communicatie, de betrokkenheid van het MT. En toch…het bleef hangen. Teams kwamen niet in beweging. Managers haakten af. Mensen gaven aan “het nut niet echt te voelen.”

Wat bleek? Een paar jaar eerder was een vergelijkbaar programma abrupt stopgezet. Zonder toelichting. Mensen die zich toen hadden uitgesproken of initiatief namen, voelden zich afgestraft of buitenspel gezet. Dat werd nergens meer besproken, maar het leefde nog wél. Het systeem was voorzichtig geworden.

Pas toen we dat eerdere traject erkenden — letterlijk in woorden, met ruimte voor teleurstelling, boosheid en cynisme — kwam er beweging. Niet omdat alles ineens was opgelost, maar omdat er ruimte kwam voor vertrouwen. Er werd gezien wat lang genegeerd was. Dat moment werkte als een soort reset. Daarna gingen gesprekken open, kwamen nieuwe ideeën op tafel, en werd het programma niet langer gedragen door de top, maar eigengemaakt door de teams.

Echte verandering begint niet met iets nieuws. Het begint met erkennen van dat wat nog niet open ligt. Als je die stap overslaat stuurt het systeem en raakt de ontwikkeling van de organisatie op slot.